Helden zijn vrouwen en mannen met een passie. Een passie voor sport, ondernemen, reizen, literatuur, muziek, wetenschap, design, … ‘Mensen zijn Media’ wil Vlamingen inspireren, daarom komt in deze rubriek elke keer een held aan het woord.
Nu de dagen nat, kort en koud zijn, grijpen we graag naar natuurlijke middeltjes als het drinken van een gemberthee, het nemen van een stoombad met eucalyptus of het zuigen op een pepermuntje om de bijhorende verkoudheidssymptomen te voorkomen of op zijn minst te verlichten. Al eeuwenlang zijn er mensen die ons helpen bij het helen en verzachten van lichamelijke kwalen. Soms werden deze helden als heksen bestempeld en deden ze dit met gevaar voor eigen leven. Gelukkig zijn de tijden intussen veranderd en dus kunnen we met een gerust hart te rade gaan bij meesterherboriste Joke Custers.
Joke, hoe deed jij al die kennis over kruiden op?
“Die heb ik zelf door de jaren heen verzameld. Nadat ik afstudeerde als bio-ingenieur Land- en Bosbeheer ben ik gaan reizen en ben ik via Greenpeace in Nieuw-Zeeland terechtgekomen. Wat een verblijf van zes maanden moest worden, werd bijna twee jaar. Ik ging er in de leer bij een sjamanistisch herboriste van wie ik alles leerde over intuïtie en kruidengebruik. Bij mijn terugkeer in België wist ik dat ik die kennis met de mensen hier wilde delen. Ik begon les te geven en schreef me in voor een opleiding tot herboriste, om zo ook de meer kennisgerichte informatie van kruiden en planten te beheersen. Die kennis bundelde ik onlangs in het boek ‘Kruiden’.”
Ben je dan een soort dokter?
“Neen! Het is belangrijk te beseffen dat ik geen dokter ben en daar ook de ambitie niet toe heb. Daarnaast is het nog veel belangrijker om te weten dat je na het volgen van een cursus of het lezen van mijn boek niet zomaar zelf ‘doktertje’ kunt gaan spelen. Neem je bijvoorbeeld medicatie? Besef dan dat kruiden wel degelijk een effect kunnen hebben op de werking ervan en dat je dus best met een arts overlegt hoe je de twee combineert.”
Niettemin hebben kruiden belangrijke geneeskundige eigenschappen?
“Kruiden liggen inderdaad aan de basis van de moderne farmacie. Dokters moesten het vroeger effectief doen met zelfgemaakte preparaten. In de natuurgeneeskunde, waarvan kruiden een onderdeel vormen, gaat men uit van de idee dat ziekte een signaal van het lichaam is dat het uit balans is. Men zal dan ook proberen om het lichaam te ondersteunen in het terugvinden van dat evenwicht. Het ‘zelfhelende vermogen’ van een lichaam is hierbij een belangrijk concept.”
Wat wordt daarmee bedoeld?
“Als je je lichaam goed verzorgt, is het in staat om zichzelf te herstellen. ‘Uitzieken’ wordt het bij griep of verkoudheid wel eens genoemd, maar ook bij wonden en botbreuken is het toch telkens een mirakel dat die zichzelf gewoon herstellen, niet?
Vanuit deze invalshoek is het makkelijk te erkennen dat alles wat je wel of niet met je lichaam doet, een effect heeft op de balans van je hele systeem. Zelfs Aristoteles had dat al door. Ook nu nog wordt graag naar zijn uitspraak verwezen: ‘Laat voeding uw medicijn zijn’. Luisterden we maar beter naar zijn raad. Dan hadden we nu niet zoveel last van welvaartsziekten en leeftijdskwaaltjes. Dat zijn veelal symptomen van een lichaam uit balans, dat niet de tijd en ruimte krijgt om zichzelf te herstellen.”
Ook de moderne geneeskunde heeft toch haar verdienste?
“De moderne geneeskunde, zoals wij die sinds een tweehonderdtal jaar kennen, werkt met een symptomatische aanpak. Ze kijkt naar de problemen van je lichaam en past die aan. ‘Dat klinkt toch hetzelfde als wat de natuurgeneeskunde doet’, hoor ik je al denken. Dat klopt gedeeltelijk. Beide visies kijken naar uiterlijke kenmerken om op basis daarvan te bepalen welke behandeling het beste resultaat zal geven.”
Wat is dan het verschil tussen de natuurgeneeskunde en de moderne geneeskunde?
“Terwijl de moderne geneeskunde een nieuwe balans opdringt van buitenaf, zal de natuurgeneeskunde het lichaam zelf aan het werk zetten om het evenwicht te herstellen.
De moderne geneeskunde lijkt efficiënter. Geconcentreerde farmaceutische preparaten geven immers snel resultaat. Je hoeft er niet eens je slechte gewoonten voor aan te passen.”
De natuurgeneeskunde vergt meer geduld?
“Ziekte aanpakken met behulp van kruiden vergt inderdaad iets meer inspanning. Je neemt ook best je levensstijl eens onder de loep. De natuurgeneeskunde maakt je bewust van je eigen lichaam. Je zult veel sneller voelen dat er iets schort in je systeem. Je zult daardoor sneller kunnen ingrijpen, waardoor kruiden even efficiënt het genezende werk zullen doen. Bovendien ben je niet onderhevig aan nevenwerkingen, die toch vaak met chemisch samengestelde medicatie gepaard gaan.”
Zijn sommige kruiden dan niet giftig?
“Wanneer is iets giftig? Als je ervan doodgaat? Of als je er lichamelijk last van ondervindt? Het juiste antwoord is dat álles giftig is, afhankelijk van de dosis die je ervan neemt. Zelfs water kan giftig zijn.”
Echt waar?
“Wie tien liter water in een keer verzwelgt, verdunt de elektrolyten in zijn bloed zo sterk dat alle celfuncties beginnen te haperen en het lichaam letterlijk defect raakt. Er zijn planten die geneeskrachtig zijn bij microdosis en dodelijk giftig bij een hogere dosering. Vingerhoedskruid is zo’n voorbeeld. Het verhoogt de pompkracht en vertraagt het hartritme. Een minieme dosis werkt helend bij hartfalen en voorkamerfibrillatie. Een iets grotere dosis daarentegen doet het hart compleet tot rust komen. Met alle gevolgen van dien, natuurlijk.”
Deel je met ons tot slot nog een veilig en eenvoudig kruidenrecept om zelf mee aan de slag te gaan?
“Met plezier! Voor vastzittende slijmen, een verzwakt immuunsysteem en bij virale en bacteriële infecties van de luchtwegen raad ik een tijm-honingsiroop aan. Ingrediënten voor ongeveer 200 ml siroop zijn 1 citroen, 200 ml water, 10 g of twee eetlepels tijm, 100 g honing en 25 ml bruine rum. Hoe ga je nu te werk? Pers eerst de citroen. Bewaar het sap en snijd de schil in stukjes. Kook het water en laat het afkoelen tot net onder het kookpunt. Overgiet de tijm en de citroenschil met dit water en dek af. Laat het geheel een halfuurtje trekken. Zeef het, haal de citroenschil eruit en knijp de tijm goed uit. Hierin zitten nog heel veel geneeskrachtige stoffen (de citroenschil is te wrang/bitter om uit te persen). Laat afkoelen tot 40 °C en voeg de honing, de rum en het citroensap toe. Doe je bereiding in gesteriliseerde flesjes en noteer de datum en de ingrediënten op het etiket. Bewaar jouw eerste siroopbereiding op een donkere, koele plek en na opening in de koelkast. Veel succes!”
‘Kruiden’ van Joke Custers werd uitgegeven bij Lannoo en kost 29,99 euro.
Foto: Joke Custers
Tekst: TV – Mensen zijn Media
