De zomer van Mortsel startte met een reuzenfeest. Onze drie reuzen werden van stal gehaald. Lokale ondernemers kregen een reuzenhart onder de riem. Slagerij Beyens, Tartuff, The Chocolate Wizard, Côté Sud, Kousenboetiek, Brouwerij Gebroeders Hermans, Timba Construct en Karnamor waren gastheer en –dame. Het kleinste reusje Mayerke wilde de stad ontdekken en speelde verstoppertje. Albert Van Wassenhove (burgerinitiatief MWHT) nam de bakfiets en fietste van hot naar her met een bak vol vragen en Tipsy-bieren. Onze burgemeester-brouwer-duivenmelker Jozef Hermans zag dat het goed was.
Vier omschrijvingen brachten de wandelaar bij de verborgen hoekjes in Mortsel. Mensen zijn Media zette de cryptische omschrijvingen op haar webstek. De wandelzoektocht ‘GEZOCHT’ van Mortsel was een feit.
Zo gingen we op zoek naar de Hoeve van Capuye. Niet de Schanshoeve of Hoeve Domen: in de Kaphaanlei zat Mayerke met een gesneden haan op haar schoot. Ze was op zoek naar het zoontje van Henrica van den Bergh. Slager Beyens wist haar te paaien met heerlijke pensen. De Fredericusstraat en de Mayerlei verwijzen naar het Sint-Fredericusgesticht, een belangrijke geheugenplaats in onze stad.
De tweede omschrijving bracht ons bij een oude spar in een mooie stadstuin. Geen hars of terpentijn kon Mayerke op haar plaats houden. De verborgen straatnaam verwees naar een oud-burgemeester-brouwer van onze stad: Pieter Reypens. Mayerke bracht hulde aan de Vlaamse geleerde en oorlogsvrijwilliger (1914-1918) Berten Pil.
Albrecht (Berten) Pil werd de rechterhand van Lieven Gevaert en was een vooraanstaand figuur in de academische en politieke wereld. Hij was voorzitter van het Vlaams Hoogstudentenverbond, het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders, de Vlaamse Ingenieursvereniging, de Vlaamse Chemische Vereniging, de Vlaamse Toeristenbond, …
Hoe kwam Pieter Reypens om het leven? Van zijn paard viel hij niet. Tegen een boom reed hij niet. Zijn lichaam vond men terug in een gracht van Fort 5: ‘Midsomer Murders’ in Mortsel?
‘Op zoek naar vergeten hemelbomen en esdoorns luistert Mayerke naar muziek. Niet ver van de oude jongensschool wenkt de boekenverzameling van onze stad. Heerlijke kazen stillen de honger.’
De muziekacademie, de bibliotheek van Mortsel, de oude jongensschool en Côté Sud zitten verborgen in deze cryptische omschrijving. Het toponiem van de Eggestraat verwijst niet naar een lijnvormige aanplanting van struiken, maar naar de scherpe kant van een wapen. Bakkerij Verschueren had hier ooit een thee- en koffiesalon. De bakkerij lag aan de Antwerpsestraat.
Heb je het over een heerlijke ‘coppa di gelato’, de ultieme ijssensatie? Dan brengt de geveldecoratie van ‘The Chocolate Wizard’ je bij het adembenemend mooie designbehangselpapier van Piero Fornasetti, een Italiaanse kunstenaar en ontwerper.
Op de plaats van ons stemmige chocoladewinkeltje aan de Statielei 8 stond ooit de brouwerij ‘La nouvelle ville’, ‘De nieuwe stad’. In 1766 werd de familie Pauwels eigenaar van de brouwerij, die Joannes Gommarus Reypens in 1836 overnam. Hij bouwde er de eerste stoombierbrouwerij in het Antwerpse.
Het Gemeenteplein brengt ons bij het verdwenen, oude gemeentehuis van Mortsel, een brok nostalgie, opgetrokken in Vlaamse renaissancestijl. Aan de oude ‘staatsbanen’ van Antwerpen naar Lier en Mechelen ruilde en kocht de gemeente gronden in 1890. Het geallieerde luchtbombardement van 5 april 1943 trok een spoor van vernieling. 936 mensen kwamen om. Bij de zevenhonderd dodelijke slachtoffers in Mortsel waren meer dan tweehonderd kinderen. Er vielen ook ruim dertienhonderd gewonden. Het bronzen bas-reliëf is een afgietsel van een gedenksteen uit de voormalige Gemeentelijke Jongensschool aan de Eggestraat. Het origineel is van Floris De Cuijper. ‘Het offer van onze kinderen voor de vrede’ is een trieste herinnering aan hen die in het bombardement zijn omgekomen.
Voor het oude gemeentehuis stond sinds 1925 een ander monument, een voor de gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog. Ook dat was een werk van Floris De Cuijper. Nog voor de afbraak van het gemeentehuis vond het een vaste stek bij de ingang van het sportcomplex aan de Liersesteenweg. De sporen van het bombardement waren jaren later nog zichtbaar. Uiteindelijk werd het gemeentehuis in 1972 afgebroken.
Deze wandelzoektocht werd uitgewerkt door het burgerinitiatief ‘MWHT’ in samenwerking met fotoclub Acina, de MHK, Cultuurproject Dieseghem, Brouwerij Gebroeders Hermans en de lokale economie Mortsel.
Geraadpleegde werken: Inventaris onroerend erfgoed, Mortsels stratenboek, B. Gastmans (red.), geheugenplaatsen Mortsel, de etymologiebank, wikipedia, Verdwenen brouwerijen in en rond Antwerpen, Guy Verdonck, ACCO Leuven, oktober 1994
Foto’s: ©Ronny Mullens
Tekst: Dirk Brentjens
