Meditatie. Het is een beladen woord. Ik mediteer al 12 jaar, maar toch heb ik vaak moeite met de term. In m’n hoofd noem ik het weleens ‘het m-woord’, want er is al zoveel over gezegd, veel zin, maar ook veel onzin. Ik vind het moeilijk om met jou over meditatie te spreken, omdat ik wil voorkomen dat je denkt dat het iets is wat je ‘moet doen’. Mediteren gaat namelijk net niet over ‘doen’, maar wel over ‘gewoon zijn’.
Niet gaan zweven
Mindfulness krijgt tegenwoordig veel aandacht en dat is goed. Dankzij de populariteit van dit stukje “boeddhisme in een Westerse verpakking” zijn heel wat mensen (inclusief ikzelf) voor het eerst gaan stilstaan bij het functioneren van hun geest en gevoelens, maar wanneer iets ‘een ding’ wordt, is dat niet zonder risico’s. Dan doe je ‘het’ wel of niet goed, ben je ‘mindful’ of ‘niet mindful’. Dan hangt er een oordeel aan vast en dat kan nooit de bedoeling zijn.
De eerste keer dat ik me eraan waagde, was toen ik het bekende boek van Edel Maex las: Mindfulness. In het boek vermeldt hij dat hijzelf het leerde uit het zenboeddhisme dus ging ik recht naar de bron … De vele sessies in de dojo en de intense retraites in kloosters (op een Sesshin zit je 6 uur per dag in stille meditatie) hebben me enorm verrijkt als mens, maar tegelijkertijd aan het denken gezet.
Deze tradities steunen namelijk op de cultuur waarbinnen ze zijn ontstaan en dat is niet de onze. Dat is waarom het soms allemaal wat gekunsteld aanvoelde voor mij. Begrijp me niet verkeerd, ik heb niets tegen het ceremoniële aspect op zich. De geur van wierook, de ingetogenheid en de zwarte gewaden, ze roepen een sfeer op waar ik van hou. Tegelijkertijd is dat niet de essentie en wanneer we ons al te veel zorgen maken over de ‘randvoorwaarden’, dreigen we de essentie uit het oog te verliezen. Daarbij komt dat de ‘vreemde’ aanpak voor veel mensen een drempel creëert en dat is jammer.
Start2sit
Het Tibetaanse woord voor meditatie is ‘gom’, letterlijk: ‘vertrouwd geraken met’. Wanneer je stopt, stil wordt en bewegingloos blijft zitten krijg je namelijk algauw te maken met de vele gedachten die rondstuiteren in je hoofd. De oefening is om ze ongemoeid te laten, door je aandacht opnieuw te richten op je onmiddellijke fysieke sensatie. Je ademhaling, je rechte rug, het gevoel van kleren op je huid en ga zomaar voort. Als je bent zoals ik, besluipt (of bespringt) de zin je om recht te staan en snel ‘verder te doen’ met wat je ‘moet doen’. Toch blijven zitten is deel van de oefening.
Voor alle duidelijkheid: ik beschouw geleide meditaties niet als meditatie. Ongetwijfeld hebben ze veel positieve resultaten voor heel veel mensen, maar wat mij betreft, is dit een vorm van relaxatietherapie, want hoe zal je vertrouwd geraken met je innerlijke dialogen, wanneer er iemand anders overheen zit te praten?
Wanneer ik het heb over meditatie bedoel ik niets meer dan een training in zijn met wat is, wat dat ook is. Of om het uit te drukken in ons allermooiste dialect: “Niks doeng, gewoen zen.” Zijn, met alles wat zich aandient en er in het proces vertrouwd mee geraken. Wanneer je je rust terugvindt in de wervelstorm van je gevoelens en gedachten, maak je contact met het ‘ik’ dat leeft onder al die gedachten.
Mijn boodschap is dus: wil je mediteren, doe het dan. Begin ermee, al is het maar voor vijf minuutjes. Probeer. Rug recht, aandacht naar binnen. In de zenleer heet dat shikantaza, gewoon zitten, zonder meer. Baken een stukje tijd af met een timer en zit zoals je nog nooit hebt gezeten. Bewegingloos en gefocust op de ervaring van dat eigenste moment.
Zittenblijven
Het is zoals je tanden poetsen. Je bent er nooit mee klaar, omdat je elke dag weer voedsel kauwt. Zo krijg je elke dag weer een vol bord ongezouten realiteit voorgeschoteld, dus moet je je geest poetsen (eerder in een glas zetten met een bruistablet).
Nog een mooi citaat: “Er zijn drie mysteries in de wereld: lucht voor een vogel, water voor een vis en een mens voor zichzelf”. Je bent nooit klaar met jezelf. Je kan niet zeggen “nu ben ik mindful, ik ben klaar”. Vergelijk het met topvoetballers: er is niemand die meer traint dan profvoetballers. Als die hun training omruilen voor Netflix en pizza gaan ze snel achteruit. Alles wat je doet, is een oefening (ja, ook pizza eten), de vraag is: waarin wil je jezelf trainen?
We vallen maar al te makkelijk terug op onze menselijke neiging om iets te bestempelen als goed of slecht en dat kan zitten met wat is verdomd moeilijk maken. Laat me het uitdrukken met een citaat van Blaise Pascal: “All of humanity’s problems stem from man’s inability to sit quietly in a room alone”. Wat mij betreft, is dat net de oefening, al is het een moeilijke oefening: alleen zijn en stilzitten samen met jezelf.
Doelloos
In dat ‘zitten’ kan je niet goed of slecht zijn. Je mediteert niet om een goede meditator te zijn. Na 12 jaar oefenen beschouw ik mezelf nog altijd als een beginner. Er is namelijk niets om te bereiken. In al die tijd heb ik veel geleerd over de patronen in mijn gedachten. Je hiervan bewust worden is volgens mij de belangrijkste eigenschap van mediteren, om het woord ‘doel’ niet te gebruiken. Wat je eraan hebt, gebeurt niet terwijl je mediteert: het gebeurt doorheen je hele leven. Het is een kwestie van ervaren, van beginnen en zien waar je terechtkomt. Een tegengif voor de illusie dat we alles onder controle moeten hebben. Dat kan niet: je hebt nooit alles opgelost.
Vergeet dus de natuurlijk uitziende modellen in de gezondheidsmagazines bij de artikels over hoe je ‘helemaal zen’ wordt. Als je de focus legt op hoe je je voelt bij je oefening, zal je ze goed- of afkeuren en dat is niet ‘gewoen zen’. De meesten onder ons lopen hun hele leven doelen achterna. “Nu gewoon nog die job/partner/woning/kledingmaat halen, dan ben ik gelukkig!” Maar het is juist dat patroon dat ons ongelukkig maakt. Je moet geen doel achterna lopen, omdat je al volmaakt bent. Dik, arm, eenzaam, triest, gestoord, bejaard of in de war; tijd om die ballast achter te laten en terug te keren naar ons ‘zijn’.
Als je wil starten met meditatie, kun je meer info vinden op stresslessness.be.
