De strijd om het behoud van de regionale luchthaven van Deurne werd me met de paplepel ingegeven. Mijn vader was voorstander van een regionale luchthaven, want dat was goed voor de haven en goed voor Antwerpen. Mijn ouderlijke woning staat nog altijd in de Van Vaerenberghstraat in Berchem. Vijf kinderen sliepen in een kleine mansardekamer onder een zinken dak. De woning stond pal onder de vliegroute naar de luchthaven. Zware tweemotorige vliegtuigen ronkten dagelijks de zinken platen van het dak, vlak bij de Singel, de Ring rond Antwerpen en het station van Berchem …
Wie een stille plek zocht om te wonen, kocht geen huis in deze buurt.
Het ‘vliegplein’ viert in 2023 zijn honderdjarige bestaan. Op 25 mei 1923 werd het plein officieel geopend. In oktober van dat jaar vestigden vliegtuigbouwer en vliegschool Stampe en Vertongen zich in Deurne.
De luchthaven blijft in zijn geheel omstreden. Critici hekelen de zachte voorwaarden van de publiek-private samenwerking, verzetten zich tegen een verdere verlenging van de startbaan en stellen bouwovertredingen vast. Uiteindelijk zien zij liever de sluiting van de luchthaven en een alternatieve invulling met groen en recreatie. Ik deel de bezorgdheid, maar niet het standpunt. De luchthaven is eigendom van het Vlaams Gewest. De oppervlakte van het terrein bedraagt 190 ha. Een park van 190 ha … stel je dat voor! Daartegen kan niemand zijn!
Waar haalt Abraham de mosterd?
De luchthaven Berlin-Tempelhof was de voormalige luchthaven in Berlijn. Het Johannisthal, een veld ongeveer 16 kilometer ten zuidoosten van Berlijn, werd vanaf 1909 gebruikt als vliegveld. Het wordt gezien als de plek waar de grote luchtvaart van Duitsland is ontstaan. Hier vertrok net na de Eerste Wereldoorlog ook de eerste commerciële vlucht richting Weimar. Het belang van de ontwikkeling van een regionale luchthaven is zeker niet te onderschatten. Van juni 1948 tot mei 1949, tijdens de blokkade van West-Berlijn door de Sovjet-Unie, heeft Tempelhof een vitale rol gespeeld als eindpunt van de Berlijnse luchtbrug die de geallieerden uitvoerden onder directie van de Amerikanen. De luchtroutes boden de enige toegang tot dit gedeelte van Berlijn en zijn 2 miljoen inwoners! Het ronde plein aan de voorkant van het vliegveld werd in 1951 omgedoopt in Platz der Luftbrücke. Een monument verrees om degenen te gedenken die tijdens de blokkade overleden.
Het kan verkeren
Op 31 oktober 2004 besloot de Berlijnse senaat de luchthaven te sluiten. De bedoeling was alle luchtvaartactiviteiten van Berlijn te concentreren op de luchthaven Schönefeld. Het indienen van een gezamenlijk protest van de luchtvaartmaatschappijen die op Tempelhof actief waren bij het ‘Oberverwaltungsgericht Berlin’ zorgde ervoor dat de sluiting steeds werd uitgesteld. Ook bondskanselier Angela Merkel was tegen de sluiting. Zij wilde Tempelhof ombouwen tot een kleine zakenluchthaven.
Op 25 oktober 2008 vond de laatste vlucht van Brussels Airlines plaats vanaf Tempelhof! Vlak voor middernacht stegen nog een DC-3 en een Junkers Ju-52 uit de jaren dertig op. Tempelhof sloot definitief de deuren. De luchthaven is nu stadspark. Op 8 mei 2010, na de officiële opening door burgemeester Wowereit van Berlijn, werd het nieuwe park feestelijk ingewijd.
190 ha groen in mijn achtertuin!
“Ze pompen geld in een zinkend schip en steken hun kop in het zand”, kopt het HLN. “Regionale luchthavens kunnen niet zonder subsidies”, schrijft DE TIJD. Roel Verryken (DE TIJD) schrijft dat een regionale luchthaven nu eenmaal een andere dynamiek kent. Zo laait de discussie opnieuw op: wat is de zin van een luchthaven die niet kan leven zonder subsidies op een halfuur van Zaventem? Het scenario dat nu voorligt, is een tussenweg. Groei is mogelijk met extra lijn- en privévluchten, maar dan binnen de geldende milieuvergunning. Is winstgevendheid op die manier ooit haalbaar? Ann Vanpraet, adjunct-CEO van de luchthaven, wacht af tot de directie in januari de volledige tekst van de visienota kan doornemen. Een groter aanbod en hogere tarieven behoren tot de opties. ‘De rendabiliteit moet inderdaad omhoog. Wat we vooral niet willen, is ervoor zorgen dat meer mensen hinder ondervinden.’
In 2023 staat nog meer op het spel. De milieuvergunning verloopt in 2024, dus komend jaar moet werk gemaakt worden van de nieuwe.
Het Antwerpse bedrijfsleven is blij dat de horizon op minstens 2040 ligt. Al was langere termijn nog beter geweest, zegt Philippe Heyvaert van Voka-Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland. Antwerpen heeft een connectie via de lucht nodig, is de redenering. Alleen kan die nog veel beter uitgespeeld worden. ‘De spoorlijn ligt naast de luchthaven, maar er is geen station. Dat moet opnieuw bekeken worden. Er liggen ook kansen op het luchthaventerrein, bijvoorbeeld door kantoren en een congrescentrum te bouwen of zonnepanelen te leggen. Zo kan Deurne op termijn subsidievrij worden.’
Een regionale luchthaven heeft nu eenmaal een compleet andere dynamiek dan een nationale, zegt Heyvaert.
Ten slotte deel ik persoonlijk de mening van Philippe Heyvaert: ‘Laat Deurne vooral complementair zijn aan Zaventem. Na de aanslagen in 2016 bijvoorbeeld heeft Deurne veel verkeer opgevangen.’ Dit mag echter niet gaan ten koste van de mensen in de buurt.
Het debat is zeker niet gesloten en wordt vervolgd. Mortsel is immers betrokken!
Tekst: Dirk Brentjens
Foto: Tempelhof Park Berlijn (Wikipedia)
Bronnen:
Duitsland Instituut; wikipedia; HLN; DE TIJD
